Porselein “het witte goud” heeft een lange en boeiende geschiedenis. De oorsprong van deze verfijnde keramiek ligt in China. Het is niet geheel duidelijk wanneer het eerste “echte” porselein is ontdekt.

Al naar gelang de definitie wordt aangenomen dat deze witte en doorschijnende keramiek, de porselein zoals wij dat nu kennen, vanaf ca. 700 werd geproduceerd. De Chinese pottenbakkers hadden inmiddels ovens waarbij de hoge temperatuur van ca. 1300^oC kon worden gehaald. Daarnaast waren de juiste grondstoffen aanwezig om porselein te maken.

Al vanaf de 13^e eeuw is deze keramiek met handels-karavanen meegenomen naar Europa. Pas vanaf de 16^e eeuw is er op grote schaal porselein geïmporteerd. De vraag naar deze spectaculaire nieuwe keramiek werd steeds groter. Hierdoor ontstond er in heel Europa een “ratrace” om het geheim te ontrafelen. Aan het begin van de 18^e eeuw werd deze Europese wedstrijd tenslotte beslecht in Meißen. In mijn vorige blog (het eerste deel van dit drieluik) schreef ik hier al over.

Deze zomer wilden wij ook ter plekke op zoek gaan naar de oorsprong van het Europese porselein. Gelukkig ligt het witte goud midden in het groen, langs de prachtige Elbe fietsroute(Elberadweg). Een mooie gelegenheid voor een nieuwe ontdekkingsreis op de fiets.

Meissen of Meißen

Op mijn eindeloze zoektochten naar bijzondere glazuren ben ik recent ook gaan experimenteren met koperrode reductie glazuren. Dit glazuur is prachtig op steengoed, maar is feller rood wanneer het wordt aangebracht op het de allerwitste klei die er bestaat: porselein.

Dat moest ik natuurlijk ook eens proberen. De technische kanten van porselein waren mij theoretisch wel bekend, maar de praktijk is altijd weerbarstig. Genoeg ruimte dus om nieuwe vaardigheden te leren.

Nou ben ik nooit zo’n liefhebber geweest van delicate keramiek, dus ook op dit gebied heb ik een kennis inhaalslag te maken. De beste plek in Europa om porselein van dichtbij te bekijken is natuurlijk Meißen. Hier staat nog steeds de gelijknamige porseleinfabriek. De “altstadt” van deze historische plaats is een bezoek meer dan waard. Niet alleen kon ik aan de de alchemie van Böttger ruiken, ook de latte macchiato mit kuchen smaakte er prima.

Meissen porselein wordt al meer dan 300 jaar geproduceerd. Het merk wordt met dubbel “s” geschreven in plaats van een “ß” zoals de plaats “Meißen”. Inderdaad in 1710 begrepen ze al dat voor bloggers buiten Duitsland de ringel-s moeilijk te typen is. Dat is pas commercieel inzicht (mijn eerste leerpuntje van deze studiereis).

Koperrood op het witte goud

De “Staatliche Porzellan-Manufaktur Meissen GmbH “, zoals de fabriek tegenwoordig officieel heet, is dagelijks open.  Een bezoek loont zeker de moeite. Naast een rondleiding en de outlet kan je een selectie van de historische collectie bekijken. Ook van hedendaagse kunstenaars is werk in porselein te bezichtigen. Daarnaast is er een uitstekend café-restaurant. Daar kunnen ze in het museum “Cité de la céramique” in Sèvres nog wat van leren.

De collectie is niet zo groot als in het Zwinger museum, maar er is genoeg te zien. Naast dierplastieken en menselijke figuren zijn er ook borden, schalen, vazen kopjes en schotels. De decoratie is over het algemeen belangrijker dan de vorm. Ik heb zowaar één koperrode vaas ontdekt. Dus ook de keramisten in het verleden van de porseleinfabriek zijn hier naar op zoek geweest. Het productieproces van dit glazuur is waarschijnlijk te onbetrouwbaar gebleken, waardoor dit nooit in (massa) productie is genomen.

Albrechtsburg porselein historie

De Albrechtsburg is sinds 1500 gezichtsbepalend voor Meißen. In deze burcht hebben Tschirnhaus en Böttger hun porselein experimenten uitgevoerd. Als “porseleinbedevaartgangers” hebben wij ook de paden beklommen waar Böttger grotendeels als gevangene heeft rondgelopen. Van 1710 tot 1863 was hier ook de porseleinfabriek gevestigd.

Nadat de fabriek was verplaatst naar zijn huidige locatie is het slot gerestaureerd. Deze restauratie van 1870 werd deels bekostigd door Franse herstelbetalingen na de Frans-Duitse Oorlog. De muurschilderingen diende daarom vooral ter verheerlijking van de Saksische geschiedenis.

Ondanks dit notoire verleden is het tegenwoordig een uitzonderlijk mooie historische plek. Tegenwoordig doet de burcht dienst als museum en toeristen trekpleister. Er is zelfs een glazen lift voor diegenen die de berg niet kunnen beklimmen. Had Böttger die maar kunnen nemen, misschien was het dan beter met zijn gezondheid afgelopen.

Historische stad

Meißen is met recht een historische stad, waar je het witte goud kunt ruiken. Maar mijn bedevaart was nog niet afgelopen. Op een mooie (fiets) afstand ligt immers Dresden.

Dresden: Florence aan de Elbe. Het kunst en cultuur centrum van de 18^e eeuw. Daar moest ik natuurlijk mijn porseleinonderzoek vervolgen.

(wordt vervolgt)

About Post Author

Daniel Bende

Ontwerpt en creëert onder de handelsnaam DFB-keramiek handgedraaid figuratief steengoed keramiek.

See author's posts