Ik was geïnteresseerd, maar ook een tikkeltje sceptisch toen ik “Het zen tekenboek“, geschreven en geïllustreerd door de Nederlandse Michelle Dujardin (uitgeverij Asoka, 2012), zag liggen in een boekhandel in Den Bosch. Wij waren in deze stad tijdens een inspiratie museumtripje een paar weken geleden (voer voor een ander blog). Mijn interesse won het van mijn scepsis en ik heb het boek direct aangeschaft.
In onze hotelkamer werd ik aangenaam verrast; het is een zeer leesbaar boek, met waardevolle inzichten op het creatieve proces, die niet alleen toepasbaar zijn op de praktijk van realistisch tekenen/schilderen. De beschreven techniek is niet nieuw, ook niet voor keramische technieken.
Zen keramiek; het ontwerpen en maken van keramiek met “lichaam intelligentie” is beschreven door de Amerikaan Kenneth R. Beittel in “Zen and the art of pottery” (Uitgeverij Weatherhill, 1989). Hij benadrukt dat keramiek niet vanuit de geest moet worden ontworpen en daarna met het lichaam (van jezelf of dat van iemand anders) moet worden uitgevoerd. Volgens Beittel moet (handgedraaid) keramiek met “eenheid van zijn” worden ontworpen en uitgevoerd.
Zen
Er is veel zin en onzen.. euh ik bedoel.. onzin geschreven over zen. Het is geen vastgestelde leer, er bestaat geen vastgestelde handleiding of zen certificering. In IT taal zouden we zeggen zen is “open source”, het staat iedereen vrij voort te bouwen op het bestaande en z’n eigen betekenis eraan te geven. In het westen is het verworden tot een “staat van zijn” en te pas en te onpas gebruikt:
“zeg, voel jij je een beetje zen?”
Het is onmogelijk een eenduidige definitie te vinden van wat het hedendaagse Zen is, maar de oorsprong is helder; Zen is ontstaan als stroming binnen het boeddhisme in China, groot geworden tijdens de Tang dynastie in de 7e eeuw.
Deze stroming verspreidde zich via Vietnam, Korea en Japan. Het zen-boeddhisme is met name in Japan tot bloei gekomen en dat verklaart wellicht de interesse van zen keramiek in de VS vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw. Dit heeft onder andere geresulteerd in de Amerikaanse versie van de Japanse raku keramiek, met de bijbehorende (zen) thee ceremonie.
Werken met de rechter hersenhelft
Het zen tekenboek gaat over concentratie, focus, aandacht en het ervaren van innerlijke rust door middel van zen tekenen. Dujardin doet dit op een heldere en rationale manier. Zij legt in haar boek uit hoe onze hersenhelften functioneren en tijdens het tekenproces de linker- de rechterhersenhelft in de weg zit (ook beschreven in “Drawing on the right side of the brain“, Dr. Betty Edwards).
Linkerhersenhelft (o.a.)
- Rationeel,
- Analytische
- Verbaal
- Abstract
Rechter hersenhelft (o.a.)
- Irrationeel
- Ruimtelijk,
- Holistisch
- Creatief
Dujardin beschrijft hoe sommige tekenlessen benaderd worden vanuit de linkerkant (rationeel tekenen vanuit grondvormen) en andere vanuit de rechterkant (tekenen wat je ziet d.m.v. focus op negatieve ruimte).
Dit herkende ik direct vanuit mijn eigen tekenlessen die ik heb gevolgd, de totaal verschillende benaderingen hebben mij altijd voor een raadsel gezet. Dujardin geeft in haar boek oefeningen die het tekenen vanuit de rechterkant stimuleert, onder andere door innerlijke stilte en concentratie.
Rechterhersenhelft zen keramiek
De teken technieken van Dujardin zijn ook goed bruikbaar voor het maken van keramiek. Hoewel ik veel van de beschreven “body-mind” manier van werken van Beittel herkende bij het draaien van keramiek, vond ik de beschrijving van Dujardin toegankelijker. Ondanks dat Dujardin de techniek toepast op het tekenen denk ik dat veel keramisten haar beschrijving van het gebruik van de rechterhersenhelft tijdens het tekenproces, zullen herkennen.
Zen keramiek is voor mij geen bepaalde stijl, maar een manier van werken. Handgevormd keramiek moet gemaakt worden met aandacht, focus en concentratie. Met een “stil hoofd” (in de woorden van Dujardin) is de enige manier om keramiek beelden te maken met “innerlijke rust”…
Geïnteresseerd in tekentechnieken? Hier is een leuke blogpost van Jen Reviews “How to Draw Better”
About Post Author
