Koperrood keramiek glazuren zijn al meer dan duizend jaar oud. Chinese keramisten hebben vanaf ongeveer het jaar 900 (aanvang Sung dynastie) keramiek rood geglazuurd door middel van koperoxide. Het hoogtepunt van de koperrode glazuren is volgens Nigel Wood bereikt in het begin van 15e eeuw (vroege Ming dynastie).
Dit zijn de fantastische “xian-hong” (vers rood) glazuren op porseleinen (Ming) vazen. Deze xian-hong glazuren zijn door onbekende redenen in verval geraakt. Pas in de 18e eeuw is het weer herondekt in dit Aziatisch land.
Dit wil echter niet zeggen dat er in de tussenliggende periode geen andere koperrode glazuren of onderglazuren zijn ontwikkeld. Sterker nog het koperrood is terug van nooit weggeweest.
Mooi rood is niet lelijk
Mijn fascinatie voor koperrode glazuren is van een recentere datum (ik ben nog niet zo oud) en ik ben ook bezig deze glazuren te herontdekken…
Koperrood keramiek glazuren
Hoewel de koperrood keramiek glazuren uit de Ming dynastie de meest gevierde voorbeelden zijn van rode kleuren door middel van koper, is dit niet ontdekt in China. Meer dan 3000 jaar (!) voor de opkomst van deze glazuren, werd er al in het Midden-Oosten (Mesopotamië) rood glas gemaakt op basis van het zelfde principe. De techniek werd in Egypte verder ontwikkeld vanaf de eerste helft van het tweede millennium v.Chr.
In het oudste bewaard gebleven glas/glazuurrecept op een kleitablet uit Tell Umar (in het huidige Irak) van circa 1400-1200 v.Chr. wordt al het maken van rood glas beschreven. Dat het zo vroeg in de geschiedenis van de mensheid is ontdekt, over de hele wereld is gereisd en nog steeds verder wordt ontwikkeld, mag wat mij betreft een wonder heten. Het toont aan dat mensen altijd in de ban zijn geweest en zullen zijn van deze levende rode kleur.
Wat maakt dit glazuur zo moeilijk?
De techniek om koper rood te laten kleuren in een glas of een glazuur is verre van eenvoudig. Niet alleen is een nauwkeurig recept van belang, ook de stookcurve en stookatmosfeer zijn van beslissende invloed.
De koperrode kleur in glazuren ontstaat door het glazuur in een zuurstofarme atmosfeer (reductie) te stoken. Door deze reductie veranderd het koper van groen naar rood. Maar niet alleen de reductie is van belang. Het glazuur moet op top-temperatuur de juiste vloeibaarheid hebben zodat de koperatomen zich kunnen clusteren tot partikels met een grootte tussen 1 en 500 nanometer (een miljardste van een meter). Zijn de partikels kleiner dan zie je geen kleur en indien groter veranderd de kleur naar bruin.
Tenslotte kan er van alles mis gaan bij het aanbrengen van het glazuur en tijdens het stoken:
- Te hoog gestookt en het koper vervliegt
- Top temperatuur te lang aangehouden en de koper vervliegt
- Te kort op de top temperatuur en de blazen die ontstaan tijdens de stook kunnen niet uitvloeien (resultaat, een glazuur met kraters/blazen)
- Glazuur te dun aangebracht en het rood is niet zichtbaar
- Glazuur te dik aangebracht en het loopt tijdens de stook van de scherf af
En dan ben ik vast nog een paar moeilijkheden vergeten.
Wat maakt dit glazuur zo bijzonder?
Bij zoveel technische moeilijkheden begin je jezelf af te vragen waarom. Zijn er geen andere manieren om een glazuur rood te maken? Ja die zijn er; zoals door middel van moderne rode glazuurpigmenten. Deze worden ook gebruikt in de (keramiek) industrie.
Pigmenten zijn betrouwbaar, geven felle kleuren maar zijn ook “doods”. De pigmenten lossen niet op in het glazuur. Ze blijven onveranderd als kleine spikkels zichtbaar (gelijkend verf). Deze zijn heel fijn, maar vele malen groter dan de submicroscopische deeltjes in koperglazuren. Het glazuur is daarom opaak en krijgt geen diepte zoals (half) transparante glazuren.
Koperrode glazuren hebben een betoverende diepte en leven. Niet voor niets noemden de oude Chinezen het een “vers rood” (“xian-hong”). Daarnaast zijn er talloze variaties, met een individuele uitstraling. Deze glazuren hebben in het oosten beschrijvingen gekregen als “apen bloed”, (chi hung), “robijn rood” (pao shih hung), “bonen rood” (chiang-tou hung) en “appel rood” (pinkuo hung).
In het westen wordt er meestal gesproken over:
- “Sang de Boeuf” of “Ox Blood” (“ossenbloed”, een dieprood)
- “Peach bloom” (“perzikbloesem”, een gevlekt rood tot rose)
- “Flambé” (gevlamd rood)
Rood, roder, roodst
Ik ben gefascineerd door de diepte en variaties van de rode kleur, de achterliggende chemie, de stook techniek en de historie. Het koperrood keramiek glazuur heeft zo’n lange en ingewikkelde historie dat ik er bijna niet aan durfde te beginnen. Maar dat heeft mij niet weerhouden glazuurproeven te maken en te experimenteren.
De eerste resultaten met koperrood waar ik gelukkig van werd heb ik al in de etsyshop etalage gezet. Maar ik sta aan het begin van mijn onderzoek naar deze prachtige glazuren. Ik heb nog veel te leren en te ontdekken (en niet alleen koperrood), dus wordt vervolgt.
About Post Author
