Steengoed klei is het materiaal waarmee ik mijn keramiek beelden vorm op de draaischijf.  En ik ben niet de enige die dagelijks contact heeft met dit natuurproduct. Een mens gebruikt volgens de BKRI in z’n leven zo’n 18 ton (18.000 kilo) klei. Het is moeilijk een nauwkeurig schatting te maken, maar dat het veel is, wil ik graag geloven.

Klei is het belangrijkste bestanddeel van borden, schalen en tegels (”fijnkeramiek”), voor bakstenen, dakpannen en draineerbuizen (”grofkeramiek”) en als hulpgrondstof in o.a. zeep, tandpasta en cosmetica.

Daarnaast wordt klei in de moderne tijd gebruikt in technisch keramiek zoals implantaten (bio-keramiek), isolatoren en supergeleiders (elektro-keramiek) en diverse keramische composieten (zoals zonnecellen en hitte schilden op de space shuttle).

Een leven zonder klei is dus niet alleen voor mij ondenkbaar. Waar komt al die klei vandaan? Voor dit blog ben ik op reis gegaan naar de bron.

Het Westerwald in Duitsland

Uitgestrekte weilanden en akkers, valleien en heuvels, basaltbergen, blauwe meren en rivieren bepalen het beeld van het Westerwald in het westen van Duitsland. Het is een laaggebergte dat voor zo’n 40% bebost is.  In het gebied zijn historische plaatsen, cultureel erfgoed en vele wandel en fietspaden.

Het is niet alleen een prachtig natuurgebied, het is ook de plek waar het “witte goud” al duizenden jaren wordt gedolven. De Kelten deden dit al zo’n 1000 v. Chr.  Vanaf ongeveer 1300 tot heden wordt in het Westerwald onafgebroken klei gewonnen.

Glück auf: Steengoed klei

Heden ten dage wordt er in het Westerwald jaarlijks zo’n 3,5 miljoen ton (=3500.000.000 kilo!) steengoed klei afgegraven. Dit is zuivere, zeer plastische klei die op hoge temperatuur kan worden gestookt.

Deze klei wordt met grote graafmachines afgegraven boven de grond: “dagbouw”. Maar tot ongeveer de jaren vijftig van de vorige eeuw werd de klei gedolven in mijnschachten onder de grond  (”Glockenschacht”), zie onderstaande historische video.

of bekijk deze video op de THE TIB|AV-PORTAL.

Dit was een zwaar en gevaarlijk werk: de traditionele mijnwerkers-groet “glück auf” (geluk bij het bovenkomen) was geen overbodige luxe.

Tonbergbaumuseum Siershahn

In Siershahn bevind zich het klei mijnbouwmuseum (“tonbergbaumuseum“). Hier wordt uit de doeken gedaan hoe de kleiwinning in het Westerwald zich heeft ontwikkeld. Hier vindt u ook informatie over de klei, de historische groeven en de werktuigen die zijn gebruikt.

Het museum en de rondleiding zijn een aanrader voor de ware klei-fan maar let op: het museum is alleen geopend na afspraak.

Kleiwinning: milieu vriendelijke mijnbouw

Op nog geen steenworp afstand van het tonbergbauwmuseum ligt overigens een moderne klei groeve van Sibelco (één van de vele verspreid over het Westerwald). Hier is te zien hoe tegenwoordig de klei wordt afgegraven.

De moderne klei mijnbouw heeft veel oog voor het milieu. Na het afgraven van de klei wordt de groeve gerecultiveerd en teruggeven aan de natuur. Hierdoor zijn o.a. speciale leefgebieden gemaakt voor de bescherming van zeldzame amfibieën waaronder de boomkikker.

Klei geeft inspiratie

Als keramist en (klein) gebruiker van deze steengoed klei, was het een ware belevenis deze zomer de klei te zien, te voelen en te ruiken in het Westerwald. Klei is de bron van alle keramiek en dat blijft mij inspireren.

Het was niet de eerste keer dat ik het witte goud onder m’n voeten had en het is ook zeker niet de laatste keer geweest. In het Westerwald is altijd meer te beleven.

About Post Author

Daniel Bende

Ontwerpt en creëert onder de handelsnaam DFB-keramiek handgedraaid figuratief steengoed keramiek.

See author's posts