Alvorens je begint met glazuren, zul je altijd glazuurproeven moeten nemen. Zelfs als je jouw glazuur zo uit de winkel koopt, met een voorbeeld plaatje erbij, dan zal je toch eerst een proefje moeten stoken. Op de klei die jij gebruikt, of het stookschema waarop jij je voorwerpen stookt (zelfs al doe je dat op de temperatuur die de fabrikant aangeeft), kan het eindresultaat heel anders zijn dan je verwacht/hoopt.

Praktische tips bij het gebruik van glazuur

A. Stook het werk “goed” biscuit

Zorg hierbij dat de klei poreus genoeg blijft zodat het water in het glazuur snel kan wegtrekken in de scherf, maar hoog genoeg zodat verontreinigingen in klei (zoals koolstof) al tijdens de biscuit stook zijn “weggebrand”. Bij de meeste kleisoorten zal de biscuit stook tussen 950 a 1050 oC moeten zijn. Bij glazuur problemen is het altijd goed om ook de stook temperatuur van de biscuitbrand nader te beschouwen.

B. Probeer een onbekend glazuur eerst uit

Voordat je het gaat gebruiken op werkstukken. Maak vooraf van dezelfde klei als het werkstuk proefplaatjes. Geef deze proefplaatjes dezelfde “huid” als je werkstuk en stook dezelfde wijze als het werkstuk (dus o.a. dik en dun aangebracht en staand zodat je kunt zien of het glazuur gaat druipen).

C. Zorg dat het werkstuk droog, stof- en vetvrij is

Het glazuur zal niet (of minder) hechten aan een vette of stoffige ondergrond en zal op deze delen “wegtrekken”. Een stoffig/vettig werkstuk kan met water worden schoongemaakt, maar moet daarna wel weer drogen. Bij een vochtig werkstuk zal het glazuur zeer langzaam drogen en is de kans groot dat het glazuur van het werk afdruipt tijdens het glazuren, waardoor de glazuurlaag (te) dun blijft.

D. Geef het glazuur de juiste consistentie

Zorg er voor dat het glazuur (zeer) goed is gemengd en dik of dun genoeg is voor het betreffende gebruik. Het goed mengen betekend altijd het glazuur na toevoeging van het glazuur aan het water, 2x goed zeven (minimaal mesh 80). Het deel water ten opzichte van het glazuur verschilt per glazuur en gebruik, maar de vuistregel is 50% water en 50% glazuurpoeder. Vervolgens voorzichtig water aan het glazuur toevoegen totdat het glazuur de juiste vloeibaarheid heeft; bij spuiten zal dit dunner zijn dan bijvoorbeeld kwasten. Indien glazuur te dun is aangemaakt kan je het water afgieten, als het glazuur een tijdje heeft gestaan.

E. Gebruik glazuur hulpstoffen indien nodig

Het is geen “must” maar als het glazuur snel uitzakt, stoffig is na aanbrengen of afbladdert, dan kan het raadzaam zijn een glazuurhulpstof toe te voegen. In de handel zijn (+ % toevoeging): Optapix (0,3-1,2%), Peptapon (0,2– 0,5%), Stelmiddel ZS (0,1-0,3%) en Dolapix (0,5-1,0% op op leerharde scherf zoals engobe en slibs en rauwglazuren).

F. Verwacht het onverwachte

Glazuren zijn niet zoals verf; niet alleen ziet glazuur er vooraf anders uit dan achteraf er zijn ook veel factoren die het resultaat beïnvloeden; de wijze van opbrengen, de dikte van de aangebrachte glazuur laag, de (wijze van) stook, etc. Na de stook zie je pas het resultaat en soms niet zoals je had gehoopt: haarscheuren, blazen, speldeprikken, kale plekken, andere kleur, glans of matheid anders, etc. etc.

G. Noteer alles; behoud het goede en leer van fouten

Omdat glazuren onverwachts kunnen uitpakken, is het goed alles te noteren wat je doet; welk glazuur/glazuren is/zijn gebruikt?, hoe vloeibaar was het glazuur?, hoe is het aangebracht op het werkstuk?, wat was het voor klei (het merk/leveranciersnummer, rood of witbakkend, met of zonder chamotte etc.), hoe dik of dun is het glazuur aangebracht?, hoe gelijkmatig?, etc. Noteer het, liefst met een foto van het werk. Als het goed is gegaan, doe het de volgende keer net zo, is het mis gegaan, doe het anders…. of is de “glazuurfout” misschien juist geweldig op je volgende werkstuk? Doe het dan natuurlijk precies zo. Je begrijpt, dan moet je wel weten wat je had gedaan….

H. Wees creatief, ook bij het glazuren

Betrek de afwerking van de huid bij het ontwerp, laat het onderdeel zijn van je ontwerp. Het glazuur gestookt in de elektrische oven blijft (meestal) statisch (in tegenstelling tot gas- of houten oven). Dit betekent dat je zelf het glazuur “boeiend” moet aanbrengen; misschien (al dan niet gedeeltelijk) verschillende glazuren over elkaar heen, gedeeltelijk spuiten,gedeeltelijk kwasten, gedeeltelijk wegpoetsen, een engobe over het glazuur, etc. etc.…. (maar bedenk: eerst testen).

I. Neem de tijd

Het beste glazuur kan de vorm niet beter maken, maar andersom kan een niet bijpassend glazuur de vorm wel verpesten… met andere woorden bezint eer ge begint (met stoken). Mocht je twijfelen na het glazuren, je kunt het altijd weer afspoelen en (na drogen) weer opnieuw beginnen…

J. Nogmaals stoken

Je kan het werk nogmaals glazuren en stoken, maar het resultaat is dikwijls onvoorspelbaar omdat de oude glazuurlaag altijd z’n effect zal hebben op de nieuwe (en de glazuurlaag zal natuurlijk alleen maar dikker worden, waardoor kans op glazuurfouten toeneemt). Denk er ook aan dat het risico op breuk bij elke stook toeneemt. Ondanks het hiervoor gestelde kan het natuurlijk ook goed uitpakken…..

K. Werk veilig

Last but not least, in klei en glazuurgrondstoffen kunnen schadelijke en giftige stoffen zitten; onder andere klei stof kan gevaarlijk zijn voor je longen en veel glazuurgrondstoffen zijn schadelijk en/of giftig bij inhalatie en inname (door de mond, maar soms zelfs via de huid). Je kunt deze stoffen binnen krijgen tijdens het gebruik van de betreffende stoffen, maar ook kunnen deze stoffen tijdens het stoken in de lucht terecht komen. Eet, drink en/of rook niet tijdens het gebruik van betreffende grondstoffen. Werk tevens in een goed geventileerde ruimte en vermijd stofontwikkeling. Bij het spuiten van glazuren is het van belang dit buiten of in een spuitcabine met afzuiging te doen in combinatie met een goed P3 stofmasker. Bij het stoken van glazuren (ook bij een elektrische oven) kunnen allerlei gassen ontstaan en vrijkomen, het is daarom van belang de ruimte goed te ventileren. Wees dus voorzichtig met grondstoffen voor glazuren en klei en bewaar ze uiteraard buiten bereik van kinderen en huisdieren. Lees op de verpakking de S- (safety) en R- (risk) zinnen. Ze staan er niet voor niets. ..

Onbekende factoren (zoveel mogelijk) uitsluiten

Zoals al gezegd: glazuren zijn niet als verf, er zijn erg veel factoren die een invloed hebben op het uiteindelijke resultaat. Het is daarom van belang zo min mogelijk “onbekende factoren” te hebben bij het glazuren. Dit betekent dat als je nogmaals hetzelfde glazuurresultaat wil behalen dat je:

1. dezelfde klei moet gebruiken,
2. hetzelfde stookschema, bij voorkeur in dezelfde oven, moet gebruiken (dezelfde eindtemperatuur, dezelfde tijd op top temperatuur [soaking], dezelfde stook snelheid),
3. dezelfde dikte bij het aanbrengen, bijvoorkeur met dezelfde applicatie methode,
4. het glazuur met evenveel water aanmaken.

Zodra je iets anders doet, altijd eerst glazuurproeven maken

In zijn algemeenheid is het daarom beter met een aantal (basis) glazuren te werken die je goed kent en niet met “honderden” die slecht kent. Leer je glazuur kennen, weet welk glazuur de neiging heeft te gaan lopen (dus niet te dik aanbrengen) en welk glazuur “stevig staat” (goed voor “op” decoraties, zoals majolica), welk glazuur blazen kan vertonen en welke niet. Kortom beperk het aantal basis glazuren. Dit betekent niet dat je altijd met “dezelfde” glazuren moet werken; gebruik 1 tot 3 basisglazuren en pas alleen de kleur aan (ander kleurpigment, andere oxiden, etc.), er zijn eindeloos veel (gekleurde) glazuren te maken met maar een paar basis-glazuren. Het voordeel is dat je veel verschillend gekleurde glazuren hebt, maar dat ze allemaal ongeveer hetzelfde reageren en dus dat je ze beter leert kennen.

Uiteraard moet dit je niet weerhouden nieuwe spannende glazuren te ontwikkelen en te gebruiken, maar doe het pas als het niet met je “eigen bekende” glazuren kan. En natuurlijk… altijd eerst testen… voordat je het nieuwe glazuur gaat gebruiken, zodat je glazuurfouten (hopelijk) kunt vermijden.

Meer informatie

Bovenstaande opsomming is slechts het topje van de (glazuur) ijsberg. Over keramiek en zeker ook specifiek over glazuren zijn veel (dikke) boeken geschreven (zie o.a. de literatuurlijst).  Ook op internet zijn uiteraard veel bronnen beschikbaar. In het Nederlands is het discussieforum op www.klei.nl zeer de moeite waard.

Tip 1: Lees artikeltje “10 meest voorkomende glazuurfouten” op het “Keramiek Bende” blog.

Tip 2: Kijk eens hoe  “kristalvorming in aangemaakt glazuur”  (artikel op “keramiek Bende”) tot problemen kan leiden bij het glazuren.

Mocht je er niet uitkomen, probeer dan zeker ook het discussieforum op www.klei.nl, wellicht staat jouw probleem met antwoord er al op (of weet jij iemand anders z’n probleem op te lossen).

Lees verder