Artbots zijn de moderne kunstenaars, mensen kunnen genieten van kunst, maar hoeven het niet meer te maken
Afgelopen week bracht de kunstveiling “DeepDream: The art of neural networks” in San Fransisco vele duizenden dollars op voor het goede doel. Op zichzelf is dit geen groot kunstnieuws, ware het niet dat de “schilderijen” niet werden gemaakt door kunstschilders maar door een kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence, kortweg AI genoemd in het Engels) “DeepDream” een “artist bot” of kortweg “artbot” ontwikkeld door Google.
Markeert dit het tijdperk waarin de computer ook de schilder- en andere kunstvormen (waaronder keramiek-kunst) overneemt van mensen?
Schilderkunst is dood
Ik twijfel er niet aan dat “artbots” in staat zullen zijn schilderijen te creëren die iets toevoegen aan de menselijke kunstcanon. Zou dat kunnen leiden tot de dood van de schilderkunst door eenvoudige stervelingen? En als dat zo is dan volgen de andere kunstvormen, waaronder de keramiek-kunst, die mij dicht aan het hart ligt.
Automatisering en kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence) krijgen een steeds grotere rol in het creatieve proces. In de afgelopen decennia ondersteunden (of stuurden) nieuwe technologische ontwikkelingen de kunst in andere of compleet nieuwe richtingen. Tubeverf, film, digitale fotografie en software zoals Photoshop, 3D design en 3D printing, hebben een ongekende invloed gehad op de uitdrukkingsmogelijkheden van kunstenaars.
Maar er tekent zich aan de horizon ook een andere ontwikkeling af als “bots” zelfstandig kunstwerken gaan maken, die niet zijn te onderscheiden van hun menselijke collega kunstenaars. Deze bots zijn niet slechts gereedschappen die de vaardigheden van mensen ondersteunen, maar worden steeds meer autonome makers.
Ik (en ongetwijfeld andere kunstenaars en keramisten met mij) vraag mijzelf steeds meer af welke invloed dit zal hebben op de kunst. Heeft de menselijke hand nog iets toe te voegen en zo ja wat dan? Of wordt de schilderkunst en in het kielzog daarvan ook de andere driedimensionale kunstvormen (zoals beelden en keramiek), meer iets voor programmeurs en zelfstandig denkende bots?
Bots nemen het van mensen over
Artbots zijn niet de eerste die het opnemen tegen hun menselijke evenknie. Het bekendste voorbeeld is de schaakcomputer “Deep Thougt“. Deze IBM computer was eind jaren tachtig van de vorige eeuw, één van de eerste programma’s die aantoonde dat een computerprogramma de intelligentie van mensen op een bepaald aspect kon evenaren toen het de schaakgrootmeester Bent Larsen versloeg in 1988.
Ruim tien jaar geleden toonden de vele opvolgers aan, waaronder “Deep Blue” en “Deep Fritz”, dat zij zich meer dan konden meten met menselijke tegenstanders, zoals de (toenmalig) regerende schaak-kampioen Garri Kasparov.
Ook in de politieke arena laten de bots van zich horen, zoals de twitterbot @deepdrumpf . Zijn uitspraken zijn bijna niet te onderscheiden van die van Donald Trump (hoewel zijn menselijkheid volgens mij ook twijfelachtig is). Oké dat soort hersenloze uitspraken kan iedereen wel verzinnen, maar hoe zit het dan met het edelste van woordgebruik de Poëzie?
For the Bristlecone Snag
A home transformed by the lightning
the balanced alcoves smother
this insatiable earth of a planet, Earth.
They attacked it with mechanical horns
because they love you, love, in fire and wind.
You say, what is the time waiting for in its spring?
I tell you it is waiting for your branch that flows,
because you are a sweet-smelling diamond architecture
that does not know why it grows.
(2010 AI, Zackary Scholl)
Bovenstaand gedicht is niet van Zackary Scholl, maar een programma dat hij heeft ontwikkeld. Deze software schrijft zelfstandig Poëzie , waarvan de herkomst niet is te onderscheiden van menselijke collega’s (de “Turingtest“), blijkens de acceptatie van verschillende gegenereerde gedichten in diverse literaire tijdschriften.
Keramistenbots en 3D printing
Het mag duidelijk zijn dat geautomatiseerde systemen steeds verder worden ontwikkeld en niet alleen zelfstandig gaan handelen (zoals zelfrijdende auto’s), maar ook creatief gaan handelen (kunstmatige intelligentie). Bots kunnen steeds beter communiceren met andere bots (the internet of things), maar ook met mensen. In de virtuele wereld kunnen zij zelfstandig beelden bewerken, teksten redigeren, maar ook ontwikkelen inclusief (wikipedia) artikelen, schilderijen en poëzie.
Met de komst van het 3D-printen, zijn de creaties van bots niet langer opgesloten binnen de virtuele werkelijkheid, maar kunnen digitale ontwerpen worden omgezet naar tastbaar 3D voorwerpen. Op Shapeways en talloze andere sites kunnen digitale ontwerpen worden aangeboden om vervolgens te worden geprint en gestookt tot keramiek.
De “Utah Teapot“, een digitaal ontwikkeld ontwerp van een theepot in de jaren zeventig van de vorige eeuw, kan tegenwoordig in een “handomdraai” worden geprint.
Nu zijn het nog menselijke ontwerpers van deze keramiek gebruiksvoorwerpen, maar het is een kwestie van tijd voordat kunstmatige intelligentie dit overneemt. Net zoals bots “sneller en beter” de trends op twitter waarnemen dan hun menselijke tegenhangers, zo kunnen bots ook de trends en het gebruiksoptimalisatie van (keramiek) voorwerpen beter en sneller ontwikkelen.
Schilder- en keramiek-kunst zijn springlevend in de 21ste eeuw
Betekent de opkomst van de de bots de ondergang van de handgemaakte schilder-, keramiek- en andere kunstvormen?
Absoluut niet, het geeft de kunstenaars van de toekomst juist steeds meer vrijheid te maken wat zij willen op de manier waarop zij het willen maken. De ontwerpen van Joris Laarman zijn pas mogelijk geworden sinds de doorbraak van het 3D printen o.a. in metaal en kunststof.
Volgens de BBC test “Will a robot take your job?” is de kans dat een robot het werk van kunstenaars overneemt binnen de komende 20 jaar niet meer dan 4%. Volgens dezelfde bron is de kans dat telemarketeers worden vervangen door een (ro)bot 99% (hoewel ik meer op een ver-bod dan op een “bot’ zit te wachten).
Handgemaakte keramiek-kunst, zal naar mijn idee moeten worden teruggebracht tot de essentie van het menselijk bestaan. Het ontwerp staat niet alleen ten dienst van het gebruiksgemak, maar zeker ook van de esthetische waarde.
Niet de exacte kopie van het ontwerp, maar het toeval in het moment moet worden gevangen in de vaste vorm van de keramiek. De verhouding tot de eeuwenoude traditie en de context waarin de keramische vorm is gemaakt, is van evenveel belang dan het voorwerp zelf. Niet de perfectie, maar het leven met al z’n onvolkomenheden moet gevierd worden.
En de dood van de schilderkunst?
Volgens beeldend kunstenaar Jasper Krabbé is de schilderkunst meer dan eens herrezen uit de dood. Volgens hem is de relevantie van de schilderkunst in de 21ste eeuw nog lang niet uitgedoofd, het toont de schoonheid van het alledaagse en het blijft het “medicijn tegen de vergankelijkheid”.
Hij schildert en tekent niet op steriele materialen, maar oppervlakten met een vorig leven, zoals muren, verpakkingspapier en -karton (liefst gevouwen en bedrukt), etc. Het resultaat is verrassend, , intiem en spannend, kortom “levend werk” . Hij verwoordt dit op schitterende wijze in zijn boek “Atelier Krabbé, over kunst kijken en maken“.
Het lijkt er dus op dat mensen meer tijd krijgen voor andere zaken als bots de werkzaamheden overnemen, zoals het genieten van kunst.
Kunst door artbots?
De schilderijen van het “DeepDream” programma werden niet volledig autonoom gecreëerd; 11 kunstenaars werden aangetrokken om de artificial intelligence van Google “te ondersteunen”. De autonome ontwikkeling van kunst door artbots heeft nog wel een ontwikkeling door te maken.
Hoe de ontwikkeling van artbots ook zal zijn, kunstenaars van vlees en bloed zullen aan het werk blijven, al dan niet ondersteund met moderne technieken. Dat is de keuze en de nieuwe uitdaging van de individuele kunstenaar (en keramist). Gelukkig maar, want ik heb nog steeds veel te verkennen, te leren en te vertellen in klei en glazuur en ongetwijfeld velen met mij.
About Post Author
